Departament Kształcenia Ogólnego i Transformacji Cyfrowej

DKOTC-WPP.4010.105.2024.ER

Warszawa, 08 marca 2024 r.

Szanowny Panie Prezesie,

Odnosząc się do treści pisma przesłanego do Ministerstwa Edukacji Narodowej w sprawie zmian w podstawie programowej nauczania historii, uprzejmie informuję, że Ministerstwo Edukacji Narodowej rozpoczęło prace nad zmianami polegającymi na ograniczeniu zakresu wymagań aktualnej podstawy programowej kształcenia ogólnego¹, które powinny dać nauczycielom i uczniom już od nowego roku szkolnego więcej czasu na spokojniejszą i bardziej dogłębną realizację programów nauczania.

Warto zaznaczyć, że w dniach od 12 do 19 lutego br. były organizowane prekonsultacje społeczne wstępnych – eksperckich propozycji zmian w podstawie programowej poszczególnych przedmiotów, a właściwe konsultacje publiczne planowane są na przełomie kwietnia/maja br. Ministerstwo podało zatem do prekonsultacji wersję roboczą, natomiast końcowa propozycja będzie skierowana
do konsultacji publicznych i opiniowania w kwietniu br. w formie projektów nowelizacji odpowiednich rozporządzeń.

Jeżeli chodzi o zaproponowane zmiany w zakresie historii Zespół ekspertów przyjął następujące założenia w pracach nad ograniczeniem podstawy programowej tych przedmiotów:

1. Usunięto wymagania będące uszczegółowieniem innych wymagań, uznając, że nauczyciel sam zdecyduje o tym, jak ująć jakiś wątek w ramach szerszego zagadnienia.
   W opublikowanych na stronie MEN uzasadnieniu proponowanych zmian wyraźnie podkreślono, że „nie deprecjonujemy w żaden sposób usuniętych tematów, ani nie uznajemy, że zachowane ujęto w sposób najlepszy z możliwych, ale wobec ryzyka, że próbując zrobić wszystko, niczego nie zrobimy porządnie, niektórym wątkom daliśmy pierwszeństwo przed innymi….”.
2. Usunięto szczegółowe listy wydarzeń czy osób, uznając, że w większości takich przypadków zachodzi naruszenie pożądanej granicy między podstawą programową a programem nauczania przeznaczonym dla danej klasy. Wycięcia dotyczą, w zdecydowanej większości przypadków, uszczegółowień i dopowiedzeń – zagadnienia nadal pozostały,  w formule bardziej pojemnej. Daje to nauczycielom potrzebną autonomię, która umożliwia np. skupienie się na zagadnieniach szczególnie ważnych, szczególnie interesujących, istotnych z punktu widzenia historii lokalnej/regionalnej. Zatem, to, że dana postać, wydarzenie czy bitwa nie jest wskazana expressis verbis w podstawie programowej historii nie oznacza, i co należy podkreślić, nigdy nie oznaczało, braku możliwości omówienia tego zagadnienia na lekcjach historii – przeciwnie – w miarę dostępnego czasu, ale również potrzeb, możliwości i zainteresowań danej grupy uczniów – nauczyciel dobiera szczegółowo treści nauczania, które służą realizacji ustalonych w podstawie programowej celów kształcenia i wymagań.
3. Zachowywano w szczególności te wymagania, które spełniały następujące kryteria: trwałość wpływu, głębokość wpływu, moc wyjaśniająca, aktualność, adekwatność do wieku rozwojowego (Partington, 1980; Counsell, 2004).
4. Dokonano oszacowania czasu koniecznego dla zrealizowania poszczególnych wymagań, tak aby skróty dotyczyły nie tylko jakieś ilości wymagań, ale rzeczywiście skutkowały powiększeniem zasobów czasowych do wykorzystania w lepszym nauczaniu.

Biorąc pod uwagę powyższe założenia zmian oraz uwagi nadesłane do Ministerstwa Edukacji Narodowej w ramach prekonsultacji, uprzejmie informuję, że powstanie wielkopolskie będzie literalnie ujęte w wymaganiu dotyczącym umiejętności scharakteryzowania procesu kształtowania się polskiej granicy z Niemcami – w ramach obligatoryjnego dla wszystkich uczniów kształcenia historycznego
w zakresie podstawowym. Natomiast wymóg dotyczący umiejętności wyjaśnienia genezy powstania wielkopolskiego 1918–1919 i oceny jego znaczenia dla przebiegu walk o granice i niepodległość Polski – będzie uwzględniony w rozszerzonym zakresie.

Przedstawiając powyższe, pragnę pokreślić, że aktualne prace dotyczące zmian w podstawie programowej kształcenia ogólnego mają
na celu wprowadzenie koniecznych ograniczeń zakresu treści nauczania – wymagań szczegółowych. Stąd nieunikniona jest rezygnacja
z wybranych treści, która dotyczy wielu zagadnień. Niemniej jednak, w przypadku powstania wielkopolskiego już w ramach prekonsultacji zaproponowano, że w przypadku szkół ponadpodstawowych temat ten powinien pozostać w podstawie programowej historii, z tym
że w formule bardziej pojemnej tj. jako kluczowe wydarzenie (wraz z powstaniami śląskimi i plebiscytami) w procesie kształtowania się polskiej granicy z Niemcami. Takie rozwiązanie daje nauczycielem potrzebną autonomię, która umożliwi im dobór szczegółowych wiadomości na dany temat – również z uwzględnieniem możliwości i zainteresowań uczniów.

1) Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 lutego 2017 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz podstawy programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej, w tym dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym, kształcenia ogólnego dla branżowej szkoły I stopnia, kształcenia ogólnego dla szkoły specjalnej przysposabiającej do pracy oraz kształcenia ogólnego dla szkoły policealnej (Dz.U. z 2017 r. poz. 356 z późn.zm.)

Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 stycznia 2018 r. w sprawie podstawy programowej kształcenia ogólnego dla liceum ogólnokształcącego, technikum oraz branżowej szkoły II stopnia (Dz.U. z 2018 r. poz. 467 z późn.zm.)