TPPW

Towarzystwo Pamięci Powstania Wielkopolskiego 1918/1919

Lista członków koła w Kórniku

WYKAZ CZŁONKÓW KOŁA KÓRNIK TPPW – STAN NA 31.12.2014
1. Błaszak Maria
2. Błaszkowiak Roman
3. Chmielnik Florian
4. Ciszak Ireneusz
5. Ciszak Lidia
6. Czachowski Hubert
7. Ellmann-Vidali Stefania
8. Grądzielewski Stefan
9. Grzegorowski Łukasz
10. Grześkowiak Ewa
11. Grześkowiak Leszek
12. Grześkowiak Stanisław
13. Herzog Zofia
14. Hypsior Henryk
15. Janicka Krystyna
16. Jańczyk Janina
17. Jasiński Tomasz
18. Joppek Maria
19. Justkowiak Iwona
20. Kaczmarek Irena
21. Kalisz Zbigniew
22. Klemens Henryk
23. Kościański Jan
24. Kowalski Jacek
25. Kozłowska Zofia
26. Krawiarz Kazimierz
27. Król Tadeusz
28. Kuberacka Kazimiera
29. Kudlaszyk-Nowakowska Henryka Anna
30. Kuźma Stefan
31. Laś Mariola
32. Lechnerowski Jerzy
33. Łuczak Jan
34. Małecki Maciej
35. Mitew Alina
36. Murdza Magdalena
37. Niemier Andrzej
38. Nogajewska Elżbieta
39. Nowak Marcin
40. Owsiana Ewa
41. Pelczyńska Katarzyna
42. Pohl Edward
43. Pohl Michał
44. Pohl Roman
45. Przybylska Dorota
46. Rajkowska Wanda
47. Rajkowski Mieczysław
48. Regulski Andrzej
49. Robiński Jan
50. Rocławski Włodzimierz
51. Serba Gertruda
52. Serba Julia
53. Serwatkiewicz Alicja
54. Skrabucha Eugeniusz
55. Szymankiewicz Andrzej
56. Świejkowski Tadeusz
57. Waligóra Seweryn
58. Wawrzyniak Janina
59. Wesołek Bogdan
60. Wójkiewicz Walerian
61. Zakrzewska Maria
62. Żegleń Elżbieta

IX Gminny Przegląd Pieśni Powstańczych

Z okazji 101. Rocznicy Wybuchu Powstania Wielkopolskiego 1918/1919 Kórnickie Koło Towarzystwa Pamięci Powstania Wielkopolskiego 1918/1919 serdecznie zaprasza na IX Gminny Przegląd Pieśni Powstańczych, który odbędzie się 30.11.2019 roku o godz. 15.00 w Kórnickim Centrum Rekreacji i Sportu „OAZA”.

Poszukiwana rodzina
Franciszka Laube

Poszukujemy rodziny powstańca wielkopolskiego Franciszka Laube, pochowanego na cmentarzu parafialnym w Kórniku. Informacje prosimy przesyłać na dane zamieszczone w dziale Kontakt.

Walne zebranie członków TPPW 1918/1919 w Kórniku

Program:

1. 1. Otwarcie posiedzenia.
2. 2. Wybór przewodniczącego zebrania.
3. 3. Sprawozdanie Zarządu z działalności w czasie kadencji.
4. 4. Dyskusja nad sprawozdaniem.
5. 5. Udzielenie absolutorium Zarządowi przez walne zebranie.
6. 6. Wybór komisji skrutacyjnej.
7. 7. Przyjęcie trybu głosowania.
8. 8. Zgłaszanie kandydatów na członków Zarządu TPPW.
9. 9. Głosowanie zgłoszonych kandydatur.
10. 10. Ogłoszenie wyników głosowania.
11. 11. Przyjęcie planu pracy na rok 2019.
12. 12. Wybór delegatów na VII Krajowy Zjazd TPPW.
13. 13. Wolne głosy i wnioski.
14. 14. Zamknięcie posiedzenia.

Zarząd
Kórnickiego Koła TPPW

Kórnickie obchody 100. rocznicy wybuchu Powstania Wielkopol.

Obchody rozpoczną się o godz. 12:00 od mszy św. w Kolegiacie Kórnickiej. Następnie odbędzie się inscenizacja w wykonaniu grupy rekonstrukcji historycznej AdHonores. Przemarsz wraz z orkiestrą i pocztami sztandarowymi na plac Powstańców Wielkopolskich. Uroczystość patriotyczna połączona z odsłonięciem tablicy z kolejnymi nazwiskami powstańców z okolic Kórnika. O godz. 15:00 Przegląd Pieśni Patriotycznych na sali KCRiS „Oaza”, po którym odbędzie się przedstawienie przygotowane przez ZHP. Zapraszamy.

VII Przegląd za nami.

Dnia 18 listopada 2017 r. Towarzystwo Pamięci Powstania Wielkopolskiego (TPPW) 1918/19 Koło w Kórniku, zorganizowało w Kórnickim Centrum Rekreacji i Sportu „OAZA” (KCRiS) siódmy przegląd pieśni dla uczniów szkół
gminy kórnickiej. Duża sala KCRiS „OAZA” zapełniła się młodzieżą, rodzicami i gośćmi do ostatniego miejsca. Zebrało się ponad 500 osób.
Emilia Pawlak i Filip Sznura, uczniowie Szkoły Podstawowej nr 1 im. Tytusa Działyńskiego w Kórniku przywitali zebranych utworem „Ojczyzno ma”.
Dorota Przybylska prezes Koła TPPW powitała zebranych. Przedstawiła rolę Powstania Wielkopolskiego w odzyskaniu niepodległości w roku 1918/19.
Wśród zaproszonych gości byli:
– przewodniczący Rady Miasta i Gminy Kórnik – Adam Lewandowski
– Burmistrz Miasta i Gminy Kórnik – Jerzy Lechnerowski,
– członek Zarządu Głównego TPPW1918/19 – Magdalena Lipińska,
– prezes stowarzyszenia Kawaleryjskiego im. 7 Pułku Strzelców Konnych Wielkopolskich – Włodzimierz Rocławski,
– prezes Grupy Rekonstrukcyjnej Powstańców Wielkopolskich Armii Wielkopolskiej im. Gen.Stanisława Taczaka oraz
kustosz Muzeum gen. S. Taczaka w Mieszkowie – Wojciech Koterba,
– prezes KTPS w Kórniku – Krystyna Janicka,
– dyrektor i gospodarz „OAZY” – Wojciech Kiełbasiewicz,
– rodziny powstańcze,
– radni Rady Miasta i Gminy Kórnik,
– dyrektorzy szkół, nauczyciele i uczniowie,
– członkowie i sympatycy kórnickiego Koła TPPW1918/19,
– Ewa i Adam Majewscy z Poznania przybyliw strojach szamotulskich.

Burmistrz wręczył kolejne Kórnickie Krzyże Powstańcze, otrzymali je:
– Iwona Zielazek za powstańca Kazimierza Finke,
– Anna Organiściak za powstańca Marcina Grzempę,
– Wojciech Kiełbasiewicz – dyrektor KCRIS „OAZA” za działania na rzecz upamiętniania bohaterskich czynów Powstańców
Wielkopolskich,
– Wojciech Koterba dla Izby Pamiątek Regionalnych im. Gen. Stanisława Taczaka w Mieszkowie.

Na scenie pojawiły się zespoły przygotowane przez nauczycieli reprezentujące następujące szkoły:
– Szkołę Podstawową w Robakowie im.Powstańców Wlkp. – Izabella Banasiewicz,
– SP w Kamionkach – Dominika Szalczyk i Tymoteusz Sobczyk (akordeon) przygotowani przez Barbarę Szelągiewicz,
– SP Szczodrzykowo im.Jana Pawła II – zespół wokalny „ALLEGRO”-Lidia Jarmuszkiewicz,
– SP Radzewo im. Jana Wójkiewicza – Siostra Judyta – Barbara Ciołek,
– SP nr 2 im. Teofili Szołdrskiej-Potulickiej w Kórniku-Bninie zespół wokalny „TREMOLO” – Lidia Jarmuszkiewicz,
– SP nr 1 im. Tytusa hr. Działyńskiego, chór „VIVA LA MUSICA” – Lidia Jakubowska,
– Zespół Ziemi Kórnickiej „WŁADYSIE” z Kórnika – Krystyna Polachowska.
Występy chórów przygotowano na wysokim poziomie. Brak tutaj miejsca, aby wymienić wszystkie wykonane utwory: autorów, kompozytorów i historie ich powstania. Oprawę muzyczna przeglądu przygotowała firma „Goevents” z Kórnika.
Pomysł organizowania przeglądów pieśni powstańczych ma na celu zainteresowanie tematem powstańczym rzesze młodzieży szkolnej. Poprzez pieśni rośnie zaangażowanie w naukę historii o Powstaniu Wielkopolskim. Pieśni i poezja są elementem wychowania patriotycznego prowadzonego w kórnickich szkołach, są też okazją do międzyszkolnych
konfrontacji muzycznych naszej gminy.
Zainteresowanie tematem Powstania Wielkopolskiego jest znaczne, wszak udział Kompanii Kórnickiej w pierwszych godzinach akcji powstańczej, 27 grudnia 1918 r. w Poznaniu jest słabo znany i nie doceniony przez historię. Pamięć o Kompanii Kórnickiej, pierwszej polskiej wojskowej formacji w Wielkopolsce, jest w Kórniku szczególnie pielęgnowana. Sylwester Gawrych, w swoich wspomnieniach, jako jej współorganizator, pisze, że powstała ona 15 listopada 1918 r. w Domu Przemysłowym. Pierwszy jej szereg stanął tego dnia o godzinie 10-tej wieczorem. Po wielu latach Sylwester Gawrych doczekał się pełnej biografii. Czas na dokładniejszy opis wydarzeń rewolucyjnych w Kórniku w 1918/1919 r. Pierwszym dowódcą Kompanii Kórnickiej był Marian Jarosław Trawiński. Obaj powstańcy długo czekali na swoje biografie, które opublikowano w X Tomie Biografii Powstańców Wlkp. Nie doczekali się jednak upamiętnienia w Kórniku.
Uroczystość zakończono podniośle wykonaną „Rotą” Marii Konopnickiej, napisaną w 1908 r. z muzyką Feliksa Nowowiejskiego. Po raz pierwszy wykonano ją w 1910 r. podczas uroczystości odsłonięcia pomnika Grunwaldzkiego w Krakowie, ufundowanego przez Ignacego Jana Paderewskiego. Na koniec nagrodzono nauczycieli i uczniów uczestników Przeglądu. Delegacja uczniów SP nr 2 złożyła wiązankę kwiatów i zapaliła znicze na grobie Powstańców Wielkopolskich na cmentarzu w Bninie.
W imieniu organizatorów słowa podziękowania kierujemy pod adresem
Wydziału Promocji Urzędu oraz Urzędowi Miasta i Gminy za pomoc w organizacji VII Przeglądu i wsparcie finansowe.

napisał Kazimierz Krawiarz

ZAPROSZENIE NA VII PRZEGLĄD PIEŚNI POWSTAŃCZYCH

Z okazji 99 rocznicy wybuchu Powstania Wielkopolskiego
Towarzystwo Pamięci
Powstania Wielkopolskiego 1918/1919 Koło Kórnik
zaprasza na
V II Gminny Przegląd Pieśni Powstańczych,
który odbędzie się 18 listopada 2017 roku sobota, o godz. 15.00 w Kórnickim Centrum Sportu i Rekreacji „OAZA”
Zarząd Koła

Zebranie 1 luty o godz.18 Bnin Ratusz

Towarzystwo Pamięci Powstania Wielkopolskiego zaprasza wszystkich członków i sympatyków na zebranie które odbędzie się  1-02-2017 środa o godzinie 18.00 w sali sesyjnej w Ratuszu w Bninie.

98 Rocznica Wybuchu Powstania Wielkopolskiego

Obchody 98. Rocznicy w Kórniku, dnia 27 grudnia 2016 r., rozpoczęły się pod Pomnikiem Powstańców Wielkopolskich. Przybyły poczty sztandarowe, liczne delegacje oraz mieszkańcy Kórnika-Bnina. Po odsłuchaniu hymnu, uroczystość otworzył burmistrz Jerzy Lechnerowski. Delegacje złożyły kwiaty pod pomnikiem, a następnie na grobach poległych powstańców, na cmentarzu w Kórniku i Bninie. Na grobach powstańców zapalono znicze.

VI Przegląd za nami

ZAPROSZENIE na VI Gminny Przegląd Pieśni Powstańczych

96 rocznica Powstania Wielkopolskiego

Wielkopolanie wiedzą, że dzień 11 listopada 1918 r. dla Wielkopolski nie był dniem odzyskania niepodległości. Tą Niepodległość trzeba było wywalczyć. Dnia 27 grudnia 1918 r. o 16:30 wybucha wojna o Wielkopolskę zwana Powstaniem Wielkopolskim. Na ten dzień w Wielkopolsce oczekiwano 123 lata, nie bezczynnie. W niewoli ćwiczono i szkolono się w Bractwach Kurkowych, w organizacjach Sokolich i Skautowskich. Gdy „zabrzmiał złoty róg” pierwsi w Poznaniu w szyku bojowym zjawili się Kórniczanie. Pierwsza Kompania Kórnicka pod dowództwem Mariana Brochwicz Trawińskiego opanowała w Poznaniu, Zamek, Arsenał, Pocztę i Dworzec Kolejowy. Akcja zbrojna Kompanii Kórnickiej w Poznaniu i zbrojne opanowanie Poznania przez Kórniczan, w dniach 27-29 grudnia 1918 r. podziałało dla całej Wielkopolski jak zapalnik.
W Kórniku uroczystości odbyły się pod Pomnikiem Powstańców Wielkopolskich. Uroczystość tę otworzył burmistrz Jerzy Lechnerowski który wspomniał, że obchody rocznicy 96.lecia Powstania Wielkopolskiego zbiegają się z 6.leciem odsłonięcia Pomnika oraz powstania Koła Pamięci Powstania Wielkopolskiego w Kórniku. Liczne delegacje, poczty sztandarowe złożyły kwiaty pod pomnikiem Powstańców Wielkopolskich i na grobach poległych powstańców na cmentarzu w Kórniku i Bninie. Zapalono znicze na grobach powstańców.
Wiedza o Powstaniu Wielkopolskim w Polsce, szczególnie w Warszawie jest marginalizowana. Dowodem jest milczenie mediów centralnych o tej rocznicy. Poznańczycy od sześciu lat w rocznicę wybuchu Powstania Wielkopolskiego organizują obchody tej rocznicy w Warszawie. Wspomnieć należy, że Rada Regencyjna Królestwa Polskiego, zależna od Berlina, a od 11 listopada 1918 r. urzędująca władza w Warszawie, akceptowała granicę zachodnią Polski bez Wielkopolski.
Dnia 28 grudnia do Warszawy wyruszyły z Poznania liczne delegacje: Władz Państwowych, Towarzystw Pamięci Powstania Wielkopolskiego, Kombatantów, Harcerzy, Skautów, Bractw Kurkowych, Grup Rekonstrukcyjnych (około 250 osób). W samo południe odprawiono w intencji bohaterów Powstania Wlkp. Mszę św. w kościele Ojców Dominikanów przy ul. Freta 10. Uczestniczyli w niej: Marek Woźniak – marszałek, i Wojciech Jankowiak – wice marszałek, Dorota Kinal – wicewojewoda wielkopolski. Tomasz Nałęcz reprezentował Prezydenta Bronisława Komorowskiego. Były delegacje z całej Wielkopolski: harcerze, kombatanci, bractwa kurkowe, Wielkopolanie. Przybyło ponad 100 pocztów sztandarowych.
Po Mszy św. przed Grobem Nieznanego Żołnierza, odbyła się główna uroczystość: uroczysta zmiana warty oraz Apel Poległych. Liczne delegacje: na czele z delegacją Towarzystwa Pamięci Powstania Wielkopolskiego, władz wojewódzkich i Miejskich Poznania i Warszawy, Poznańskiego Bractwa Kurkowego, miasteczek wielkopolskich złożyły wieńce i wiązanki kwiatów. Delegacja Towarzystwa Przyjaciół Powstania Wielkopolskiego również złożyła hołd pod Obeliskiem Powstańców Wielkopolskich i Śląskich na cmentarzu Powązkowskim.
Pamięć jest tą cechą ludzką dzięki której kształtuje się świadomość społeczną, historyczną, poczucie dumy narodowej i patriotyzm. Przypominanie o Powstaniu Wielkopolskim ma Polakom uświadomić o jego znaczeniu w najnowszej historii Polski.
Kazimierz Krawiarz

W ZAŁĄCZENIU ZDJĘCIA

IV Przegląd Pieśni Powstańczych

CZWARTY PRZEGLĄD PIEŚNI POWSTAŃCZYCH W KÓRNIKU.

Towarzystwo Pamięci Powstania Wielkopolskiego (TPPW) 1918/1919 Koło w Kórniku, zorganizowało w Strażnicy OSP przegląd, a raczej koncert pieśni powstańczych.

Przeglądowi towarzyszył fragment wystawy pamiątek związanych z Powstaniem Wielkopolskim, prezentowanych od 29 listopada do 27 grudnia, ze zbiorów Marcina Nowakowskiego z Poznania w Izbie Pamiątek Regionalnych w Bninie. Sala OSP zapełniła się młodzieżą szkolną, rodzicami i gośćmi do ostatniego miejsca. Zebrało się około 250 osób. Dorota Przybylska prezes Koła powitała zebranych. Przedstawiła rolę Powstania Wielkopolskiego w odzyskaniu niepodległości w roku 1918/1919. Wśród zaproszonych gości były delegacje Kół TPPW z Miejskiej Górki z prezesem Henrykiem Hejduckim, Marią Strużyk – wnuczką organizatora zrywu powstańczego w Miejskiej Górce, Mariana Rapiora i Marka Stacha na czele, delegację Koła TPPW z Kleszczewa z prezesem Haliną Kowalewską z Tulec na czele, liczni członkowie rodzin powstańczych, młodzież szkolna ze swoimi opiekunami. Burmistrz wręczył kolejne Krzyże Powstańcze. Pamiątkowe Krzyże Powstańcze otrzymali: Wiesław Rozmiarek za ks. Pawła Steimetza, Joanna Teresa Flens za ojca Bernarda Flensa, burmistrz Miejskiej Górki – Karol Skrzypczak na ręce Marka Stacha dyrektora Ośrodka Kultury w Miejskiej Górce oraz Henryk Hejducki, prezes KTPP Wlkp. w Miejskiej Górce.

Zainteresowanie pracami Koła w Kórniku jest znaczne, o czym świadczyła frekwencja i zaangażowanie szkół w uczestnictwie w przeglądzie. Z pewnością to zainteresowanie będzie jeszcze większe gdyż Koło TPPW w Kórniku posiada liczne kontakty z zaprzyjaźnionymi kołami między innymi w Kleszczewie i Miejskiej Górce.

Na scenie pojawiły się chóry reprezentujące następujące szkoły z ich nauczycielami przygotowujących uczniów do występu: Gimnazjum w Robakowie im. Powstańców Wlkp. – Izabella Banasiewicz, SP Szczodrzykowo im. Jana Pawła II – Lidia Jarmuszkiewicz, SP Radzewo im. Jana Wójkiewicza – Siostra Judyta – Barbara Ciołek, SP nr 2 im. Teofili Szołdrskiej-Potulickiej – Maciej Paterczyk, SP nr 1 im. Tutusa Działyńskiego – Lidia Jakubowska i Gimnazjum im. Władysława hr. Zamoyskiego – Anna Juszczak. Występy chórów przygotowano na wysokim poziomie, wzruszyło to niektórych słuchaczy. Wielu obecnym, jak sami stwierdzili, zakręciła się łezka w oku. Brak tutaj miejsca aby wymienić wszystkie wykonane utwory: autorów, kompozytorów i historie ich powstania.

Pomysł organizowania przeglądów pieśni powstańczych ma na celu zainteresowanie tematem powstańczym rzesze młodzieży szkolnej. Poprzez pieśni rośnie zaangażowanie w naukę historii o Powstaniu Wielkopolskim. Pieśni i poezja są elementem wychowania patriotycznego prowadzonego w kórnickich szkołach.

Pamięć o Kompanii Kórnickiej, pierwszej wojskowej formacji w Wielkopolsce jest w Kórniku szczególnie pielęgnowana. Sylwester Gawrych, w swoich wspomnieniach, jako jej współorganizator, pisze, że powstała ona 15 listopada 1918 r. Pierwszy jej szereg stanął tego dnia o godzinie 10-tej wieczorem. Po kilku latach poszukiwań doczekał się on pełnej biografii. Czas na dokładniejszy opis wydarzeń rewolucyjnych w Kórniku w 1918/1919 r. Pierwszym dowódcą Kompanii Kórnickiej był Marian Jarosław Trawiński. Obaj powstańcy długo czekali na swoje biografie i upamiętnienia. Ich biografie opublikowano w X Tomie Biografii Powstańców Wlkp. Opracowywane są następne biografie i uczestniczy w tym liczniejsze grono osób. Wspomnieć tutaj należy o pracy nad renowacją mogił powstańczych – pomników na cmentarzach w Kórniku i Bninie.

Uroczystość zakończono podniośle wykonaną „Rotą” Marii Konopińskiej., napisaną w 1908 r. pod wpływem oburzenia prześladowaniami dzieci we Wrześni w zaborze pruskim. Pieśń z muzyką Feliksa Nowowiejskiego po raz pierwszy wykonano w 1910 r. podczas uroczystości odsłonięcia pomnika Grunwaldzkiego w Krakowie, ufundowanego przez Ignacego Paderewskiego. Utwór na pianinie wykonał Marcin Nowakowski.

Na koniec nagrodzono nauczycieli i uczniów uczestników Przeglądu. Delegacja uczniów złożyła wiązankę kwiatów i zapaliła znicze na grobie Powstańców Wielkopolskich na cmentarzu Kórnickim

Kazimierz Krawiarz

NOWA TABLICA UPAMIĘTNIAJĄCA KÓRNICKO BNIŃSKICH BOHATERÓW POWSTANIA WLKP.

jego stryja Franciszka Ziętę Tablicę tą ufundowało Stowarzyszenie Biała Dama, którego członkowie starali się rzetelnie wymienić listę bohaterów, jednak stan wiedzy o marginalizowanym przez dziesiątki lat zrywie niepodległościowym był ułomny. Dopiero krótko przed 90 rocznicą wybuchu Powstania Wielkopolskiego i podczas jubileuszu nastąpił renesans zainteresowania tamtymi wydarzeniami. Pan Marian Zięta zwrócił się do zarządu Koła Towarzystwa Pamięci Powstania Wielkopolskiego w Kórniku z prośbą o usunięcie tej usterki, a o jej wyjaśnienie poproszono Kazimierza Krawiarza. Postanowiłem odszukać aktów zgonu poległych powstańców wielkopolskich z Kórnika pod Łomnicą. Jeszcze za życia, śp. Marian Zięta otrzymał ode mnie pełną informację dotyczącą poległych Powstańców.

Dnia 15.go lutego 2013 w Łomnicy odbyła się podniosła uroczystość. Z Kórnika, na czele z Burmistrzem Jerzym Lechnerowskim przybyła liczna delegacja członków rodzin poległych powstańców pod Łomnicą, delegacja uczniów Gimnazjum im. Powstańców Wlkp. z Robakowa oraz członkowie Koła Towarzystwa Pamięci Powstania Wlkp. z Kórnika. Łomnica powitała gości odświętnym narodowym wystrojem. Jest, to niewielka wieś z zabytkowym drewnianym kościółkiem z 1757 r. ufundowanym przez Edwarda Garczyńskiego oraz z dworem otoczonym zabytkowym parkiem. Kościółek ten to prawdziwa perełka sztuki barokowej z ołtarzem zwieńczonym obrazem Matki Boskiej Słuchającej namalowanym w 1598 r. W kruchcie kościelnej w kalendarium kościółka pod 1919 r. można przeczytać: pod 1919 r.; Powstańcy stacjonujący w Łomnicy (tzw. Kompania Kórnicka pod komendą Stanisława Celichowskiego oraz 22 miejscowych ochotników pod dowództwem Wacława Szulza biorą udział w zaciętych walkach z Niemcami o Zbąszyń. W ramach tych walk Powstańcy kilkakrotnie odpierali niemieckie ataki na Łomnicę. W 1934 na cmentarzu ufundowano pomnik).

Byłem w Łomnicy pierwszy raz ale jestem oczarowany wioską i jej mieszkańcami. Proboszcz parafii p.w. św. Wawrzyńca Cezary Kuciński odprawił Mszę Św. w intencji Powstańców. W płomiennej homilii przypomniał o wielkiej miłości Jana Pawła II do Ojczyzny, gdy stawał on na Polskiej Ziemi całował ją symbolicznie. Pocałunek wiele znaczy ale gest Jana Pawła II to gest miłości do Polski i pokaz tęsknoty za Ojczyzną. Powstanie Wielkopolskie jest przykładem walki o wolność i niepodległość Wielkopolski. Dzisiaj często zapomina się o tym, że o Ojczyznę trzeba stale walczyć. Dzisiaj często lubimy spokój, bierność, tam gdzie potrzeba czynu i odwagi, ogarnia nas lenistwo. Ofiary życia młodych żołnierzy z Kórnika i Łomnicy poległych w dniach od 10-17 stycznia 1919 r. nie mogą być zapomniane. Łomnicę rozsławiła Kompania Kórnicka, dzisiaj młodzież i mieszkańcy Łomnicy oddają cześć ich pamięci. Mszę Św. zakończono odśpiewaniem; Boże coś Polskę!

Uroczystość przed gmachem Szkoły z nową tablicą udekorowaną biało czerwonymi flagami otworzyła Grażyna Bukczyńska Krysztofek; Dyrektorka Szkoły. Powitała przybyłych, oraz przedstawicieli lokalnych władz: Andrzeja Wilkońskiego; Starostę Nowotomyskiego i Tomasza Kurasińskiego; Burmistrza Zbąszynia i głos oddała Jerzemu Lechnerowskiemu – Burmistrzowi Kórnika. Powitał on mieszkańców Łomnicy, Zbąszynia i okolic, dyrekcję, nauczycieli i młodzież szkoły w Łomnicy, liczną grupę przybyłych z Gminy Kórnik: członków Koła Towarzystwa Pamięci Powstania Wielkopolskiego, uczniów Gimnazjum w Robakowie im. Powstańców Wielkopolskich. Zwrócił się do zebranych: „Znajdujemy się w miejscu, gdzie 10 lat temu odsłoniliśmy tablicę upamiętniającą Kórniczan, którzy zginęli w tych okolicach podczas Powstania Wielkopolskiego. Tablica zawierała wówczas 9 nazwisk żołnierzy którzy polegli podczas walk lub zmarli ciężko ranni w szpitalach. Okazało się, że była ona niepełna, ponieważ później zgłosiły się rodziny, których przodkowie również walczyli i zginęli pod Łomnicą. Tablicę uzupełniono i dziś jesteśmy tutaj aby oddać hołd wszystkim poległym w tych okolicach w czasie Powstania Wielkopolskiego. Zginęło wówczas 17 żołnierzy Kompanii Kórnickiej:

Ignacy Antkowiak, Stanisław Antoniewicz, Józef Frąckowiak, Ludwik Gielniak, Jan Hoffmann, Stanisław Jarzyna, Jan Jóźwiak, Tomasz Kropacz, Wacław Małecki, Ignacy Osiński, Stanisław Osiński, Stanisław Pohl, Leon Sznura, Wincenty Wiśniewski, Jan Wróblewski, Franciszek Zięta, Edmund Żurawski.

Corocznie w Kórniku mieszkańcy spotykają się pod pomnikiem Powstańców Wielkopolskich, aby uczcić pamięć żołnierzy, którzy w Kompanii pod dowództwem Stanisława Celichowskiego walczyli pod Łomnicą. W Powstaniu Wielkopolskim brali udział Kórniczanie. Walczyli w 1918 r. w dniach 27-29 XII w Poznaniu, 31 XII zajmowali Śrem, walczyli potem pod: Strzyżowem, Lesznem, Rawiczem, Miejska Górką, Ostrzeszowem i Kępnem, a także pod Zbąszyniem i Łomnicą. Tutaj poległo 17. Kórniczan a ich groby znajdują się na cmentarzach w Bninie i w Kórniku. Tablica przy której się znajdujemy, przypomina bohaterów tamtych wydarzeń. My, Kórniczanie jesteśmy Wam wdzięczni, Mieszkańcom Łomnicy i Zbąszynia za umieszczenie tablicy pamiątkowej na Szkole Podstawowej. Dziękujemy Dyrekcji Szkoły i Młodzieży za to, że dbacie o to miejsce i podczas uroczystości rocznicowych w Zbąszyniu, także tutaj składacie kwiaty W imieniu Miasta i Gminy Kórnik pozdrowił mieszkańców Łomnicy i okolic.

Głos zabrał również Burmistrz Zbąszynia Tomasz Kurasiński, który wyraził wdzięczność Kórnikowi za Pamięć o Powstańcach Wielkopolskich, podziękował zebranym za udział w uroczystości. Uczestnicy uroczystości obejrzeli interesującą wystawę pamiątek związanych z Łomnicą i Powstaniem Wielkopolskim. Po spotkaniu kórnicko-łomnickim w szkole, delegacja kórnicka, na grobie poległych Powstańców z Łomnicy na cmentarzu, zapaliła symboliczne znicze. Jest tam przypuszczalnie pochowany harcerz Edmund Żurawski upamiętniony symbolicznym NN. Pamięć jest najważniejszą wartością i warto walczyć o Prawdę zawartą w tej pamięci. Tym przesłaniem się kierowano aby lista poległych Powstańców pod Łomnicą na tablicy była kompletna.

Kazimierz Krawiarz

Rota

Nie rzucim ziemi skąd nasz ród!
Nie damy pogrześć mowy.
Polski my naród, polski lud,
Królewski szczep Piastowy.

Nie damy, by nas gnębił wróg!
Tak nam dopomóż Bóg!
Tak nam dopomóż Bóg!

Do krwi ostatniej kropli z żył
Bronić będziemy ducha,
Aż się rozpadnie w proch i w pył
Krzyżacka zawierucha.

Twierdzą nam będzie każdy próg!
Tak nam dopomóż Bóg!
Tak nam dopomóż Bóg!

Nie będzie Niemiec pluł nam w twarz
Ni dzieci nam germanił,
Orężny stanie hufiec nasz,
Duch będzie nam hetmanił.

Pójdziem, gdy zabrzmi złoty róg!
Tak nam dopomóż Bóg!
Tak nam dopomóż Bóg!

Nie damy miana Polski zgnieść
Nie pójdziem żywo w trumnę
W Polski imię, na jej cześć
Podnosi czoła dumne.

Odzyska ziemi dziadków wnuk!
Tak nam dopomóż Bóg!
Tak nam dopomóż Bóg!

GROBY POWSTAŃCÓW WIELKOPOLSKICH NA CMENTARZU W KÓRNIKU

Groby skopane

Grób Powstańców Wielkopolskich

PRZEBIEG REWOLUCJI W R. 1918 W KÓRNIKU* Z notatek Sylwestra Gawrycha

Nim przystąpię do opisania wybuchu rewolucji w Kórniku oraz powstania Kompanii Kórnickiej pozwolę sobie myślą sięgnąć wstecz – do roku 1912. Gdy w 1912 przybyłem do Kórnika – „Sokół” ¹towarzystwo gimnastyczne wcale nie egzystował mimo, że historia „Sokoła” kórnickiego przed laty miała swą piękną kartę dziejową. Przyczyną zamarcia „Sokoła” były represje ze strony ówczesnych władz niemieckich a z drugiej strony apatia, jaka opanowała obywateli kórnickich. To też wychowany w tradycjach walk o wolność Polski przystąpiłem w roku 1913 do wskrzeszenia „Sokoła” do życia – gdy śp. Ksiądz proboszcz Bronisław Rybicki ²z Kórnika przystąpił do mnie i powiedział: „Co Sokoła pan nam założył? Ależ to głupstwo! Całe obywatelstwo jest przeciw temu”. Jakie powody nieprzychylności do Sokoła większości obywatelstwa – o tym mówić nie chcę. Stwierdzam, że do Sokoła należała młodzież razem 16 członków z Kórnika i Bnina i to młodzież bardzo uboga. Ale ideą moją było iść między młodzież, gdyż tylko na niej się można było oprzeć i karmić ją duchem patriotycznym we walce przeciw wrogowi. Życie w „Sokole” się potęgowało. Prócz ćwiczeń i wykładów, udzielano nauki języka polskiego. Duszą „Sokoła” był naczelnik Głowacki³ – stolarz. I na każdej lekcji ćwiczeń byli obecni wszyscy druhowie. To też tężyzną i energią druhów „Sokoła” kórnickiego dokazano w dwóch latach – w służbie dla dobra narodu i Ojczyzny tak, że „Sokół” Kórnicki – mógł w lipcu 1914 r. urządzić zlot okręgowy. Na zlocie z obywatelstwa kórnickiego było bardzo mało obywateli. Jako dowód niechęci był przeciw „Sokołowi” i zlotowi artykuł w gazecie kościelnej, parafii kórnickiej. 1-go sierpnia 1914 r. wybuchła wojna. Na ad hoc zwołane wieczorem zebranie „Sokoła” stawili się wszyscy członkowie: To ostatnie zebranie – pożegnalne – oświetla w całej pełni miłość dla Ojczyzny. W przemówieniu Moim powiedziałem, że w tej wojnie Polska powstanie i obowiązkiem każdego druha jest waleczność o Polskę i wszędzie gdziekolwiek bądź głosić jej imię nieśmiertelne. Zaś w służbie wojskowej armii niemieckiej starać się osłabiać wiarę w zwycięstwo. Złożona przez wszystkich przysięga – na życie i śmierć dla Polski oraz ostatnie pożegnanie wszystkich druhów – uwieńczone zostało w służbie dla Boga i Ojczyzny nieśmiertelną chwałą dnia 11 listopada 1918 roku.

Poległym druhom – pierwszym bohaterom w walce o wolność Polski i miasta Kórnika i Bnina – cześć i hołd.

Nie ulega żadnej wątpliwości, ze większość narodu polskiego nie zachwianą wiarą wierzyła w wskrzeszenie niepodległości Polski. Tylko rozbieżność myśli panowała w kwestii w jaki sposób Polska powstanie. Nie jest zatem w ramach niniejszego opisu zamiarem moim kwestię tę rozbierać. Chciałbym tylko podkreślić, że szukałem kontaktu z poszczególnymi członkami ówczesnej Rady Narodowej by z nimi omówić wszelkie sprawy na możliwość przegranej Niemiec względnie wybuchu rewolucji. Ale nowi członkowie Rady Narodowej oświadczali zawsze, że wszystko załatwi ententa. To też z mojej strony z mej strony w kilku artykułach zamieszczonych w czasie od lipca do października w 1918 r. w „Postępie” i „Wielkopolaninie” domagałem się rozszerzenia Rady Narodowej – niestety – niestety zostały one przemilczane. Czemu? Odpowiedz dam przy innej sposobności. Zaznaczyć muszę, że życie wewnętrzne Niemiec interesowało mnie bardzo i całym pragnieniem życia mego było widzieć i przeżyć przy zdrowiu sromotny upadek Niemiec. Dlatego chcąc zaznajomić się – czy buta pruska nie zmalała wyjechałem 2-go sierpnia 1918 r. do Berlina, Stralsundu, Gryfii, i Szczecina by tam naocznie przekonać się jaki duch wojenny u Niemców panuje. Po dwutygodniowym pobycie przekonałem się, że wśród Niemców panuje przygnębienie i w tajemnicy mówi się o możliwości rewolucji. Na podstawie tegoż doświadczenia pisałem artykuły dotyczące rozszerzenia Rady Narodowej w Poznaniu. A dowodem dalszym moja mowa wygłoszona zdaje się 18-go sierpnia 1918 r. w Gnieźnie w Sali Hotelu Europejskiego w toku której powiedziałem: „My od Berlina nic nie żądamy, ani łaski ani dobrej woli – Polska będzie wbrew woli Niemiec”. Wierząc niezachwianą wiarą w przegraną Niemiec i wybuch rewolucji wyjechałem raz jeszcze do Berlina i to w końcu października na dwa dni by uzyskać więcej wiadomości i konkretnych danych. Powracając z Berlina przeświadczony byłem, iż kilka dni braknie jeszcze do aktu sprawiedliwości – by ujrzeć ukaranie Niemiec. Tak też się stało. I dziwna rzecz że przeczucie moje oraz obliczenie, ze rewolucja może wybuchnąć na 10 listopada 1918 r. spełniła się.

Na ten dzień zwołałem w Kórniku wiec w lokalu Domu Przemysłowego⁴ i kilka przedtem rozesłałem w Kórniku i okolicy odpowiednie karteczki. Przypominam sobie, że po rozdaniu tych karteczek poszczególni obywatele miasta Kórnika – przychodzili do mnie mówiąc mi, że chcę siebie i ich wprowadzić w nieszczęście. Niemcy mnie i ich rozstrzelają. Próżna była ta obawa. Pragnęli Polski – i nie odmawiam im patriotyzmu ale nie wierzyli temu, że drogą inną Polska powstanie.

Nadeszła niedziela 10-go listopada 1918 r. Na godzinę 10-tą przed południem zawezwał mnie burmistrz Kórnika Kluge ⁵ do siebie i prosił abym na wiecu nie miał mowy podburzającej: na to oświadczyłem mu: „Panie burmistrzu za późno dawać przepisy. Niemcy runęły, tu Polska powstała”. Niemiec zbladł i ledwie wybełkotał: „Das ist unmöglich”. Proszę przyjść na wiec a usłyszy pan całą nagą prawdę.

Godzina 1-sza, sala, przyległe ubikacje oraz podwórze obywatelstwem przepełnione. Na twarzach czytam pewien niepokój, pewne zatrwożenie – a w głębi duszy oczekiwanie, ze za chwilę porwani zostaną szałem radości i z krainy marzeń o Polsce – żyć już będą w niepodległej wolnej Polsce. Mowę moją rozpoczął od słów: „Rodacy, z morza krwi i łez z gruzów i popiołów dziś Polska powstaje itd. Wiec przeobraził się w wielką manifestację. Skuł wszystkie warstwy w jeden łańcuch – jedną myśl – a w sercu i na ustach brzmiały słowa – Dziś wolna Polska.

Dzień 10-go listopada 1918 zapisał się dla miasta Kórnika, Bnina i okolicy złotymi literami na karcie historii narodu polskiego. Stał się wiekopomny w historii miast całej Polski. I przychodzą na myśl słowa w roku 1831 wypowiedziane przez pruskiego ministra von Simmta „Mit PolensTailung hats begonnen. Mit Deutschland endet sich dein Tanz”. Wieczorem odbyło się w zamkniętym kręgu zebranie u p. dr Zygmunta Celichowskiego. Obecni byli ks. prob. Lisiecki ⁶, ks. prob. Rybicki, T. Adamczewski⁷, i jeszcze kilku obywateli. 11-go listopada 1918 r. wyjechałem rano do Poznania by ostatecznie oddać się sprawom nad budową Polski. Pierwsze moje kroki skierowałem „dziś robię w Kórniku rewolucję i zwołam wszystkich tam czołowych naszych ludzi. Nie omyliłem się. W Bazarze podniecony ruch. Zjechali się posłowie obu izb parlamentu. Miały się odbyć w dniu tym narady, co czynić dalej. Dokładnie nie pamiętam do kogo się ówczesnych posłów się zwróciłem. Jednakże wiem, ze powiedziałem, „dziś robię w Kórniku rewolucję i zwalam wszystkie urzędy niemieckie. Proszono mnie abym chwile zaczekał. Mniej więcej po półgodzinie poseł Nowicki⁸i zdaje się poseł Wojciech Korfanty⁹ powiedzieli: „Niech pan robi – zgadzamy się” Otrzymawszy odpowiedz szybko pobiegłem do telefonu i zażądałem rozmowy z Kórnikiem z śp. dr Zygmuntem Celichowskim. Dostawszy w krótkim czasie połączenie telefoniczne odbyłem z śp. Celichowskim rozmowę prosząc go aby zwołał na godzinę 4 i pół po południu obywateli miasta Kórnika, Bnina i okolic, gdyż przybędę do Kórnika i ogłoszę rewolucję!

Zakończywszy rozmowę, udałem się do jakiegoś sklepu bławatnego i kupiłem wstążkę czerwoną jako znak władzy rewolucyjnej. Udałem się następnie na dworzec, by o godzinie 3-ej wyjechać do Kórnika. Blisko dworca spotkałem kilku Kórniczan, którzy w tej chwili przyjechali z Kórnika do Poznania i prosiłem ich, aby natychmiast jechali ze mną z powrotem do Kórnika – bo będzie rewolucja. Wcale się nie namyślali, zrobili zwrot i już byli we wagonie. A dzielni byli to wiarusy. Było ich czterech, dwóch z nich pamiętam: Malinowskiego i Pudelskiego¹⁰. Wprost z dworca omnibusem przybyłem na salę „Domu Przemysłowego”. Tam już znajdowali się obywatele. Nie tracąc czasu przystąpiłem zaraz do referowania najważniejszej sprawy – o rewolucji i wyborze Rady Robotniczo-żołnierskiej. Gdy omówiłem w jaki sposób opanować urzędy niemieckie i wziąć w ręce polskie władzę kilku obywateli zalękło się i poczęło się mnie pytać , kto mi do tego udzielił prawa. Uważając szybkie działanie w tej chwili za najważniejsze – oświadczyłem, że niech się połączą telefonicznie z Bazarem w Poznaniu: tam odbywa się posiedzenie posłów i niech poproszą do telefonu posła Korfantego lub Nowickiego a ci im powiedzą, że mam do tego prawo. W mig udało się kilku obywateli do sklepu p. Minczykowskiego¹¹ znajdującego się w „Domu Przemysłowym” i połączyli się z Bazarem. Jeden z nich po rozmowie telefonicznej powiedział że pan poseł Nowicki oświadczył w rozmowie telefonicznej, że p. Gawrych ma upoważnienie od koła poselskiego do zrobienia rewolucji. Tym samem lęk zginął. W międzyczasie przybył do Kórnika (godzina 8 i pół wieczór) p. dr Stanisław Celichowski i oświadczył, że przyjechał w tej chwili z Poznania i ma wiadomość, ze w Niemczech wybuchła rewolucja. Zabawną rzeczą było dla mnie – oświadczenie p. dr Celichowskiego „musimy się na sprawę przedłożoną nam przez p. Gawrycha zgodzić, albowiem ma on prawo każdego rozstrzelać”. W duchu z tych słów się śmiałem. Przecież to nie była rewolucja wewnątrz narodu polskiego, a o rozstrzelaniu mowy być nie mogło. Tu chodziło o wolność Polski, a nie o programy partyjno-polityczne. Bądź co bądź – to powiedzenie p dr Celichowskiego sprawiło, że jeszcze większy miałem szacunek u tych, który mnie nie kochali. Do Rady Robotniczo-żołnierskiej wybrano następujące osoby: Gawrych przewodniczący, Stanisław Celichowski wiceprzewodniczący, Hipolit Piotrowski¹², Tadeusz Ruszczyński, (Wincenty) Flens¹³, (Melchior) Grześkowiak¹⁴, Maćkowiak itd. Zebranie zakończyło się około 11-ej w nocy. Natychmiast zwróciłem się do obecnych, kto chce na ochotnika iść ze mną zająć pocztę. Kilku się na ochotnika zgłosiło, ale nazwisk sobie przypomnieć nie mogę. Podkreślam z całą stanowczością, że dr Stanisława Celichowskiego przy tej wyprawie nie było. Gdy przybyliśmy na pocztę i obudziliśmy zawiadowcę poczty Neumanna, oświadczając mu, że w Kórniku powstała rada rewolucyjna i żądamy otwarcia poczty. Neumann wystraszony ledwie mógł mówić. Po kilku chwilach oświadczył nam, że klucze ma jego zastępca, który mieszka u restauratora Krügera przy ulicy Poznańskiej. Natychmiast udaliśmy się tam dotąd. Po kilku uderzeniach w bramę, Krüger nam bramę otworzył i musiał obudzić owego Niemca, który nam klucze wręczył. Zaraz udaliśmy się do urzędu pocztowego, gdzie Neumann nam urząd otworzył. Zażądałem od Neumanna, aby natychmiast mnie połączył z Komendą miasta Poznań, w którym to gmachu urzędowała Rada Rob.-żołnierska i podałem Twachtmanowi¹⁵ – był to I przewodniczący Rady Robotniczo-żołnierskiej Poznania – do wiadomości, że Arbeiter i Soldatenrat hat Kórnik In Seine Hand übernommen. Rano 12-go listopada objęto władzę nad miastem i komisariatem obwodowym. O oczach i minach burmistrza i komisarza obwodowego, żandarmów i nauczycieli nie będę mówił. Był to dla nich piorunujący cios! Do Komisariatu oprócz dr Stanisława Celichowskiego, Franciszka Koniecznego, Malinowskiego, Pudelskiego, Serwatkiewicza¹⁶ i mnie poszło jeszcze kilku, których niestety nazwisk nie pamiętam. Komisarz obwodowy wydał nam 24 karabiny, naboje, akta tzw. geheimakten. A żandarmeria złożyła broń , składając ją w myśl rozkazu na krzesła przed dom. Tak załatwił się w Kórniku wybuch rewolucyjny. W południową godzinę tego dnia zawezwałem obywateli przed ratusz, wygłosiłem mowę i zaprowadziłem stan wyjątkowy. Nikomu, aż do czasu odwołania nie wolno było bez specjalnego pozwolenia wychodzić z domu z wyjątkiem lekarzy, księży itd. Załatwiły tak najważniejszą sprawę wyjechałem 13-go listopada 1918 do Poznania, by tam omówić dalsze ważne sprawy dotyczące Polski. Wróciwszy dnia 15-go listopada, poprosiłem zaraz członków Rady Robotniczo-żołnierskiej na posiedzenie do „Domu Przemysłowego” i oświadczyłem, że bezwzględnie trzeba wojsko tworzyć! Zaświadczą o tym Stanisław Der¹⁷ i Wojciech Król¹⁸. Pierwszy szereg polskiego wojska w Kórniku powstał dnia 15-go listopada 1918 r. o godzinie 10-tej wieczór. Na dowódcę tej kompanii powołałem Trawińskiego¹⁹, (który wtenczas był w stopniu zastępcy oficera). Jeżeli ktokolwiek zarzuci mi, że dr Stanisław Celichowski był komendantem tej kompanii, to oświadczam, że się myli. Zasadniczo byłem komendantem ja, gdyż byłem przewodniczącym a zastępcą moim był dr Stanisław Celichowski, zaś dowództwo nad kompanią miał najstarszy rangą Trawiński, obecny kapitan wojsk polskich. Nawet nie zgodziłbym się na oddanie dowództwa kompanii dr Stanisławowi Celichowskiemu, i to z tego powodu, że Celichowski nie był nigdy żołnierzem, a nawet nie całym rekrutem. Przecież dla tych którzy byli żołnierzami jest zupełnie zrozumiałe, że nie można „nie żołnierza” mianować dowódcą. A i dla mnie była to rzecz zupełnie prosta. Byłem przecież żołnierzem, odsługiwałem moją wojskowość rok cały od października 1906 do października 1907. Zatem gdybym mianował był Celichowskiego dowódcą kompanii – ośmieszył bym się sam, Celichowski jak i ja byliśmy dowódcami „de nomine”, tylko z tej racji, że byliśmy prezesami Rady Robotniczo-żołnierskiej. „de facto” był dowódcą Trawiński, a później śp. Olsztyński²⁰. Chcąc aby kompania była bojową, dałem rozkaz Trawińskiemu i Olsztyńskiemu by do szeregu przyjmowano li tylko żołnierzy, którzy co najmniej 8 miesięcy mieli służby polowej. Chodziło mi o to, by tym samym stworzyć silna bojową kadrę.

Nazwę nadałem „pierwsza kompania Wielkopolska – Kórnik”. Powracający z pola bitew Polacy przystępowali do szeregu. Trzeba było pomyśleć o żołdzie. Pieniędzy nie miałem. Przedłożyłem Radzie projekt mój, aby miasto i okolica dały pieniądze na utrzymanie kompanii. Zaznaczam i podkreślam z naciskiem, że kompania Kórnicka , była jednostka wojskową a nie oddziałem straży ludowej i powstała z mojej inicjatywy. Rada zgodziwszy się na mój wniosek wystosowała do Rady miejskiej podanie aby uchwaliła mk. 4000,- na żołd do kompanii. Po długiej i dość burzliwej dyskusji Rada miejska sumę życzoną uchwaliła. Kórnicki obwód wiejski zaś uchwalił mk. 6000,- tak, że razem było mk. 10.000,-. Suma ta jednakże była minimalną. Resztę pieniędzy na żołd wypłacała kasa dworska majątku śp. Władysława Zamoyskiego. Kórnik brał udział w zebraniach Rady żołniersko-robotniczej w Śremie i należał później do Rady śremskiej. Byliśmy jedynym miastem gdzie system aprowizacji na kartki został zniesiony. Przeciw temu systemowi walczył najwięcej Witold Tumidajski²¹. Odebrałem także depeszę od podsekretarza rewolucyjnego rządu berlińskiego Cohena który protestował przeciwko zniesieniu systemu aprowizacji na kartki. Daremny był to telegram. Wypadki w Niemczech walka tamże spartakistów spowodowała we Wielkopolsce prędsze tempo wyzwolenia. Niestety na tworzenie wojska polskiego nasi czołowi mężowie patrzyli obojętnie. Gdy się w końcu listopada 1918 zwróciłem osobiście do ks. patrona Adamskiego²² by podjąć potrzebne kroki celem zebrania funduszu pieniężnego na organizowanie wojska. Oświadczył mi, ze to załatwi wszystko koalicja. To też dzień 27 rudnia 1918 r. dał mnie pełne zadość uczynienie, że moja myśl stworzenia pierwszej kadry wojska polskiego – poznańskiego była słuszną. Nadszedł dzień 27 grudnia 1918 roku. Wyjechałem razem z dr Stanisławem Celichowskim do Poznania. O tym, ze w dniu tym wybuchnie powstanie, nikt z nas nie marzył. Miałem o godzinie 3-ej posiedzenie z rodakami z Berlina. I gdy w „Grandce” ze śp. Adwokatem Koszutskim i posłem Władysławem Hercem omawiałem wiele ważnych spraw i zebranie się zakończyło, od razu – a była to godzina 4.30 usłyszeliśmy strzały. Wybiegłem z Władysławem Hercem z „Grandki” i wśród strzałów biegliśmy przez plac Wolności do Bazaru. . Niestety brama Bazaru była zamknięta. Wobec tego wpadliśmy do Szuberta sklepu – obok Bazaru tam gdzie mieści się dzisiaj Bank Kwilecki i Potocki, pobiegłem do telefonu i zażądałem połączenie, dałem rozkaz aby 120 chłopa przybyło do Poznania, gdyż w Poznaniu są walki. Niech zarekwirują wozy, a oczekiwać ich będę w Zegrzu. Świadkami tej rozmowy byli Władysław Herz i artysta malarz Stanisław Wróblewski. Natychmiast potem wybiegłem na ulicę – i do gromady, która strzelała przed Bazarem zawołałem „wiara trzymajcie się”, 120 chłopa z Kórnika przychodzi wam na pomoc! O tym pisze także w „Zerwanych pętach” Stanisław Myrias Rybka²³. Gdy się na chwilę strzelanina uspokoiła poszedłem do Bazaru i tam spotkałem dr St. Celichowskiego. Powiedziałem mu, że telefonowałem do Kórnika i dałem rozkaz by Kompania przybyła do Poznania, i że my o ile on zechce oczekiwać ją będziemy w Zegrzu. Dr Celichowski chciał znów telefonować, by Kompania nie przyjechała mówiąc, ze już nie potrzeba albowiem brat jego były wojewoda mówił, że już wszystko w porządku. Oparłem się temu, a nawet w mej obecności kazałem dr Celichowskiemu telefonować do Kórnika ponawiając mój rozkaz. Wieczorem koło godziny 9-tej złączyliśmy się w Zegrzu z kompanią idąc w tyraliery do Poznania z wysuniętą strażą bezpieczeństwa. Kompania stanęła około godziny 10 wieczorem przed Bazarem i tamże się zakwaterowała. Jedna część kompanii zajęła później pocztę, druga część dworzec. Reszta pozostała w Bazarze. Kto nie pamięta brawurowej postawy sierżanta kompanii kórnickiej Serwatkiewicza, który na dworcu poznańskim trzymając w ręku obnażony bagnet walnie przyczynił się do rozbrojenia „grenzschutzu”. Kompania kórnicka przez trzy dni do 29 grudnia była w Poznaniu i okryła się sławą. Po powrocie do Kórnika i wypoczynku, rano o godzinie 3-ej dnia 31 grudnia 1918 roku wyruszyła kompania na Śrem. Zajęła stanowisko przy strzelnicy śremskiej i tam leżała czekając na rozkazy. O godzinie 8-ej przybył ze Śremu por. Świnarski²⁴ i oznajmił nam, że wojsko niemieckie kapitulowało. Marsz Kompanii Kórnickiej przez ulice Śremu był imponujący. Nie będę o tym rozpisywał gdyż myślę, ze ktoś z obywateli śremskich ów dzień opisze.

Nowy Rok obchodził Kórnik uroczyście. Przemawiał Dr Stanisław Celichowski. Radość panowała wielka i z nowym rokiem kompania kórnicka rozpoczęła w całej swej pełni walki bohaterskie o niepodległość i wolność Polski. Dowództwo nad kompanią kórnicką objął ppor. Olsztyński, bo dowódca Trawiński objął z dniem 31 grudnia 1918 dowództwo drugiej kompanii w Śremie. Śp. Olsztyński był duszą kompanii. Dnia 6-go stycznia 1919 wyruszyła kompania na Zbąszyń w myśl rozkazu dowództwa Śrem. Z kompanią wyruszył i dr. Stanisław Celichowski, który był do tego czasu „de nomie”. Dalsze losy tej kompanii są już mnie nie znane. Wiem tylko jedno – spełniła swój święty obowiązek. Może się ktoś zapyta, czemu i ja z kompanią tą nie wyruszyłem. Odpowiedz dam krótką. Chodziło mi o dalsze tworzenie w Kórniku wojska. To też gdy i druga kompania była zmobilizowana wyruszyłem z tą jako dowódca 11-go stycznia pod Leszno. Zaznaczam, że i siebie uważam jako dowódcę „de nomine”, zaś Józefa Króla²⁵ starszego sierżanta jako „de facto” dowódcę. Kompania druga Kórnika została na mocy rozkazu mobilizacyjnego w początkach lutego 1919 r. rozwiązana i wcielona do 6 p. strzelców Wielkopolskich tworząc 6 . kompanię 6 p. strzelców. Od tegoż dnia do 5 kwietnia 1919 roku byłem dowódcą komp. Aktywnego pułku 6 p. strz. W. Z dniem tym opuściłem wojsko, obejmując stanowisko referenta dla spraw handlowych Naczelnej Rady Ludowej.

Nadmienić jeszcze muszę, ze postarałem się w Poznaniu o całkowity ekwipunek dla kompanii kórnickiej. Dopomagał mi w nabyciu mundurów, broni, amunicji, butów itd. obecny kap. Kazimierz Śliwiński²⁶.

PRZYPISY

¹ „Sokół” istniał w Kórniku od 1895 r. Po licznych procesach w 1903 r. zawieszono działalność. W 1913 r. reaktywowany, dotrwał do 1934 r.

²ks. Bronisław Rybicki (1848 – 1928), proboszcz kórnicki od 1886 r.

³Józef Głowacki (ur. 1880), stolarz, naczelnik „Sokoła” w Kórniku

⁴Dom Przemysłowy, zbudowany w 1891 r. przez majętność kórnicką na cele kulturalno-sportowe Kórnika. W 1928 r. sprzedany Janowi Czachowskiemu.

Obecnie Pl. Niepodległości 7.

⁵ Gottlieb Klüge, burmistrz Kórnika od 1908 do 1919.

⁶ Ks. Arkadiusz Lisiecki (1880-1930), biskup śląski, proboszcz w Bninie od 1916-1925. Delegat na Sejm Dzielnicowy 3-5. 12. 1918.

⁷Tadeusz Ruczyński (1879-1952), zięć dr Zygmunta Celichowskiego, współzałożyciel „Rolnika” i prezes Rady Nadzorczej (1914-1926).

⁸ poseł Nowicki witał I.J. Paderewskiego na dworcu w Poznaniu 26.grudnia 1918 r. o godz. 21:00.

⁹ Wojciech Korfanty (1873-1939), przywódca Narodowej Demokracji Górnego Śląska

¹⁰ Klemens Pudelski (1856-1940), rzeźnik, pełnił funkcję wiceburmistrza Kórnika

¹¹ Maksymilian Minczykowski, współzałożyciel „Banku Ludowego” w Kórniku w 1906 r.

¹²Hipolit Piotrowski ur. 1868, właściciel tartaku w Kórniku, współzałożyciel Banku Ludowego w 1906 r., zmarł w maju 1920 r.

¹³ Wincenty Flens (1867-1945) ostatni burmistrz Bnina

¹⁴ Melchior Grześkowiak (1869-1955), ogrodnik, członek władz w 1918 r.

¹⁵ August Twachtmann, przewodniczący Wydziału Wykonawczego Rady Żołnierzy i Robotników w Poznaniu

¹⁶ Antoni Serwatkiewicz, ur. 1877, cyrulik, powstaniec wielkopolski, zastępca dowódcy kompanii, dowódca pierwszego plutonu Kompani Kórnickiej

¹⁷ Stanisław Der (1871-1948), syn Wojciecha i Tekli z Jachowskich, stolarz-konserwator, członek Towarzystwa Przemysłowców. Po Filarowej prowadził kawiarnię w Domu Przemysłowców, był aktorem i reżyserem amatorskich przedstawień kórnickich

¹⁸ Wojciech Król (1877-1952), siodlarz, powstaniec wielkopolski, naczelnik OSP

¹⁹ Marian Jarosław Trawiński (1896-1963), organizator i pierwszy dowódca kompanii kórnickiej

²⁰ Adam Olsztyński (? – 1920), zastępca dowódcy kompanii kórnickiej

²¹ Witold Tumidajski, właściciel drogerii w Kórniku, wydawca widokówek, członek założyciel „Banku Ludowego” w Kórniku w 1906 r.

²² ks. Stanisław Adamski (1875-1966), komisarz Naczelnej Rady Ludowej, od 1930 biskup katowicki.

²³ Stanisław Rybka, autor opracowania „Zerwane pęta 1918-19”. Poznań 1919 r.

²⁴ Henryk Świnarski (1886-1945?), zastępca dowódcy komendanta Śremu w 1918 r.

²⁵ Józef Król (1893-1980), zapomniany dowódca kórnickich powstańców 1918/19, kawaler VM 5 kl.

²⁶ Kazimierz Śliwiński, (?- 27.VI.1937), szef kancelarii 4 kompanii baonu śremskiego

Opracował Kazimierz Krawiarz

Stanisław Antoniewicz

Biogram już wkrótce.

Wincenty Szefner (1899-1986)

Zapomniany powstaniec Kompani Kórnickiej.

Urodził się w Kórniku 23 grudnia 1899 r. w rodzinie Wojciecha i Józefy z Czachlewskich.
Ich ślub odbył się 3 października 1897 r. w Kórniku. Wincenty był ich pierworodnym synem.
Miał jeszcze braci: Mieczysława ur. w 1902 r. i Józefa ur. w 1904 r.
Brat Władysław ur.
w 1906 r. oraz siostra Władysława ur. 1907 r. zmarli w wieku 1,5 i 1 roku.

Wincenty uczęszczał do Szkoły Powszechnej w Kórniku, a po jej ukończeniu, uczył się zawodu
blacharza u mistrza Majewskiego. Z pewnością odbył przeszkolenie wojskowe w pruskiej armii,
w kawalerii. Wymienia bowiem swój stopień wojskowy ułana.

W grudniu 1918 r. przebywał w Kórniku
i brał udział w działaniach Kompanii Kórnickiej. Stanisław Tłok z Dębca, jego współtowarzysz
broni wymienia, że Wincenty Szefner brał udział w walkach ulicznych w Poznaniu 27 grudnia
oraz w zajęciu dworca kolejowego dnia 28 grudnia.

W styczniu 1919 r. uczestniczył w walkach pod Zbąszyniem, a w lutym 1919 r. pod Rawiczem
w okolicy Miejskiej Górki, gdzie kwaterowano w miejscowości Stwolno. Uczestniczyli oni
w walkach na froncie południowym pod Kępnem i Ostrzeszowem i wymienia on takie miejscowości
jak: Słupia pod Bralinem, Korzeń. Szlak bojowy Wincentego Szefnera nie jest w pełni znany,
gdyż nie zachowała się jego książeczka wojskowa.

Po zakończeniu walk o niepodległość wrócił na krótko do Kórnika. Z braku perspektyw pracy
wyjechał do Bydgoszczy. W dniu 4 marca 1924 r. ożenił się z Leokadią Masłowską. W zachowanym
dowodzie osobistym wystawionym 12 lutego 1931 czytamy, ze zamieszkiwali przy ul. Elbląskiej 3.
W 1924 r. urodził się ich syn Zbigniew. Córka Bożena urodziła się trzy lata później.

Dnia 17 października 1938 r. został przyjęty do Koła Związku Weteranów Powstań Narodowych
w Bydgoszczy pod numerem 95. Regularnie opłacał składki członkowskie. Okupacje spędził z rodziną
w Bydgoszczy.

Jedynie syn Zbigniew, z zawodu elektryk, został w 1940 r. wywieziony na roboty do
Rzeszy. We wrześniu 1950 r. syn Zbigniew ożenił się z bninianką Wandą Niemierówną i w grudniu
1954 r. podjął pracę w Zakładzie Dendrologii i Pomologii PAN, od 1975 r.
Instytut Dendrologii PAN.

Wincenty Szefner zmarł w 1986 r. i jest pochowany na cmentarzu komunalnym w Bydgoszczy.

ppor. Sylwester Gawrych (1886-1935)

Czy to nie jest dziwne, że pomimo upływu dziewięćdziesięciu lat, nie znana jest biografia głównego bohatera wydarzeń 1918/1919 r. w Kórniku?! Czyżby powodem skreślenia Sylwestra Gawrycha z pamięci były jego rewolucyjne poglądy, zwalczane przez narodowców w Kórniku?

Nie są jeszcze znane jego pełne dane biograficzne, data i miejsce urodzenia Sylwestra Gawrycha. Dzięki Jarosławowi Wawrzyniakowi zdobyliśmy wspomnienia Sylwestra Gawrycha pt. „Przebieg rewolucji w r. 1918 w Kórniku* Z notatek Sylwestra Gawrycha *Z materiałów zebranych przez Red. Wiadomości Śremskich o Powstaniu Wlkp.”, które w całości opublikujemy.

Sylwester Gawrych, urodził się w 1883 w rodzinie Franciszka i Wiktorii z Kujawskich. W Kórniku pojawił się w 1912 i rok później reaktywował działalność „Sokoła”. Był pracownikiem „Rolnika” odpowiedzialnym za handel zbożem. W księdze protokolarnej Rady Nadzorczej Spółdzielni „Rolnik” z 1916 r. występuje jako członek „Rolnika” i pożyczkobiorca. Był żonaty z Ireną z Wojciechowskich. Jego syn Janusz, w 1935 r. odbywał służbę wojskową w pułku lotniczym w Poznaniu.

W dniu 10 listopada 1918 r., po kilku miesiącach przygotowań, w porozumieniu z innymi działaczami niepodległościowymi zwołał mieszkańców Kórnika i okolicy na wiec, o godzinie pierwszej po południu w Domu Przemysłowym 3, na którym ogłosił rewolucję w Kórniku. (a nie w hotelu „Victoria”, jak opisują inni i Stanisław Celichowski. Tablica na budynku Ellmannów też błędnie o tym wydarzeniu informuje). Dnia następnego powołano lokalną władzę Radę Robotniczą. Sylwester Gawrych stanął na jej czele. Ta szybka akcja sparaliżowała działalność niemieckich władz. Temu należy zawdzięczać, ze Rada Robotnicza składała się wyłącznie z Polaków. Tego samego dnia powołano radę Żołnierską która podporządkowała się Radzie Robotniczej i wraz z nią stanowiła naczelną władzę Kórnika i okolic jako rada Robotniczo-Żołnierska. O 23:30 zawiadomił on telefonicznie władze w Poznaniu o powołaniu Rad i przejęciu przez nie władzy na swoim terenie i przystąpieniu do Związku Rad Robotniczych i Żołnierskich Rzeszy Niemieckiej. Funkcję kontrolera nad działalnością burmistrza powierzono Sylwestrowi Gawrychowi. Rada Robotniczo-Żołnierska, dnia 15 listopada na posiedzeniu w Domu Przemysłowym powołała siłę zbrojną. Jej pierwszy szereg pod dowódcą Marianem Trawińskim stanął o 10-tej wieczorem. Rada Robotniczo-żołnierska zajmowała się sprawami aprowizacji, kontrolą przydziału towarów, reglamentacją, zwalczaniem nielegalnego handlu, walką ze spekulacją, porządkiem publicznym, sprawami szkolnymi. Jan Pohl we wspomnieniach (1966) tak charakteryzuje sylwetkę Sylwestra Gawrycha: „Na każdym zebraniu Rady lub na publicznych zebraniach i wiecach Sylwester Gawrych był zawsze głośnym mówcą, choć nie zawsze były to mowy potrzebne, bo lud w Kórniku i okolicy był pełen radości, że nareszcie czas zaborów Polski się kończy i nastaje samodzielność polityczna”. Radykalizm Sylwestra Gawrycha w tym momencie nie ograniczał się do gromkich i płomiennych słów, jak pisze o nim Jan Pohl, ale do bardzo ważkich czynów. Sylwester Gawrych wykorzystując znajomości z poznańską grupą niepodległościową wystarał się o 250 mundurów do odzienia żołnierzy Kompanii Kórnickiej i jej oddziałów rezerwowych.

W dniach 3-5 grudnia 1918 r. odbywał się w Poznaniu Polski Sejm Dzielnicowy. Sylwester Gawrych z Kórnika został wybrany delegatem powiatu śremskiego na ten Sejm. Wcześniejsze niż w powiatowym Śremie, powstanie Rady Robotniczej w Kórniku zaskoczyło nadrzędne władze, dzięki jej przyłączeniu do związku Rad Robotniczych i Żołnierskich Rzeszy Niemieckiej i podporządkowaniu się radzie Regencyjnej w Poznaniu dało to Kórnikowi podwójną korzyść: zdobyła ona całkowitą autonomię, prawo do stworzenia niezależnych władz na swoim terenie i prawo tworzenia własnej siły zbrojnej. W połowie grudnia Sylwester Gawrych i Stanisław Celichowski uczestniczyli w spotkaniu powiatowej Rady Robotniczo-Żołnierskiej w Śremie gdzie zażegnali zbrojną interwencję wojskową oddziału Grenzschutzu w Kórniku aż do wybuchu powstania. Daniel Kęszycki z Błociszewa we wspomnieniach z lat 1918/1932 tak pisze: „Kórnik był zręczniejszy od nas – Celichowskiemu i Gawrychowi udało się sformować i nawet uzbroić oddział polski. Była to pierwsza formacja polska na prowincji”. Sylwester Gawrych ściśle współdziałał ze Stanisławem Celichowskim, przemawiał na wiecu 8 grudnia. Dzięki osobistym kontaktom z Mieczysławem Paluchem z Poznania kompania kórnicka otrzymała dodatkowe uzbrojenie w liczbie 100 karabinów z bagnetami i 20 000 sztuk amunicji. Osobiście zorganizował transport broni z Poznania do Kórnika.

W dniu 27 XII 1918 r. Sylwester Gawrych przebywał w Poznaniu. Gdy w Poznaniu rozgorzały walki około 16:30 zaalarmował telefonicznie komendę kompanii kórnickiej, aby natychmiast, w pełnym składzie wyruszono do Poznania. Pod bronią stanęło ponad 120 żołnierzy. Siła ta jako pierwszy oddział powstańczy w Poznaniu zadecydowała o opanowaniu miasta.

nia 1 stycznia 1919 r. na rynku w Kórniku odbył się wiec. Przy dźwiękach hymnu narodowego wciągnięto polską flagę na maszt ratusza. Po wygłoszeniu przemówienia Sylwester Gawrych ogłosił uroczyście o wystąpieniu Rzeczypospolitej Kórnickiej z niemieckiego związku rad i o przyłączeniu jej do odradzającej się Rzeczypospolitej Polskiej. Uznano zwierzchność władz powiatowych. Dnia 3 stycznia wszystkie siły zbrojne weszły w skład baonu śremskiego. Dnia 9 stycznia rozwiązano kórnicką radę Robotniczą. Władzę przejęła Rada Ludowa.

Gdy czwarta kompania baonu śremskiego zwana kórnicką walczyła w styczniu 1919 r. na odcinku zbąszyńskim frontu zachodniego pod dowództwem dr Stanisława Celichowskiego, Sylwester Gawrych zorganizował z rezerw kórnicko-bnińskich, zwłaszcza z ochotników z okolicznych wsi, następną kompanię, która jako druga weszła w skład baonu śremskiego. Została ona przewieziona do wsi Wyciążkowo, została rozlokowana w miejscowościach Wyciążkowo, Goniembice, Klonowiec, Żakowo i Lipno i broniła odcinka kolejowego w okolicach Lipna. Dowodził nią ppor. Sylwester Gawrych. Swoje zadanie pełnił do 5 kwietnia 1919 r. Z tym dniem podjął służbę w Naczelnej Radzie Ludowej w Poznaniu.

Dalsze losy wojenne i cywilne Sylwestra Gawrycha, nie są nam znane. Kórnik opuścił i mieszkał w Gnieźnie i nie miał wpływu na poczynania upamiętniające w Kórniku. Ich inicjatorem był dr Stanisław Celichowski, który skutecznie umniejszał rolę Sylwestra Gawrycha w działaniach powstańczych w Kórniku w 1918/1919. Dał temu wyraz w swoich wspomnieniach wydanych drukiem w 1935 r.

Swoje wspomnienia Sylwester Gawrych spisał i opublikował w Wiadomościach Śremskich w 1926 r. Dnia 10. grudnia 1935 r. w wieku 52 lat zginął tragicznie w Poznaniu. *Okoliczności jego śmierci przedstawimy w osobnym artykule.

Spotkanie z dr. Bartoszem Kruszyńskim

KOMISJA HISTORYCZNA ZARZĄDU GŁÓWNEGO TOWARZYSTWA PAMIĘCI POWSTANIA WIELKOPOLSKIEGO 1918-1919 oraz WIELKOPOLSKIE MUZEUM WALK NIEPODLEGŁOŚCIOWYCH W POZNANIU zapraszają na spotkanie z dr Bartoszem Kruszyńskim na temat: Historia garnizonu poznańskiego w II Rzeczypospolitej.

W programie prezentacja publikacji Bartosza Kruszyńskiego: Garnizon Poznań w II Rzeczypospolitej. Wojsko w życiu miasta. (Wydawnictwo REBIS Poznań 2013).

Dr Bartosz Kruszyński jest autorem pierwszej monografii poświęconej historii garnizonu poznańskiego w II Rzeczypospolitej. Wojsko w międzywojennym Poznaniu odgrywało ważną rolę w wielu dziedzinach życia. Mundur żołnierza Wojska Polskiego był na ulicach miasta symbolem odzyskanej z wielkim poświęceniem niepodległości i pięknych kart bojowych jednostek poznańskich w wojnie polsko-bolszewickiej. Defilady z okazji świąt pułkowych i oddziałowych, Święta Żołnierza czy wielkich rocznic przyciągały zawsze tłumy mieszkańców. Wojsko uczestniczyło w uroczystościach o charakterze państwowym, religijnym, miejskim i regionalnym. Dowództwo Okręgu Korpusu nr VII, a także dowódcy poszczególnych oddziałów organizowali odczyty, akcje charytatywne, bale, loterie oraz lokalne, krajowe i międzynarodowe zawody sportowe. Wszystkie te wydarzenia zostały utrwalone na fotografiach, które poddane odpowiedniej analizie stanowią dziś bezcenne źródło wiedzy o minionych czasach. Oddajemy do rąk czytelnika pierwszą książkę na temat garnizonu poznańskiego w II Rzeczypospolitej, efekt wieloletnich prac badawczych autora oraz jego naukowej pasji. Źródła, szczególnie te ikonograficzne, ale także informacje prasowe z epoki i zachowane pamiątki, są podstawą barwnej opowieści, uzupełnionej publikowanym po raz pierwszy kalendarium garnizonu w okresie 1921-1939.

Dr Bartosz Kruszyński jest historykiem wojskowości i analitykiem zagadnień bezpieczeństwa międzynarodowego. Pracuje w Zakładzie Historii Wojskowej Instytutu Historii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Do chwili obecnej opublikował kilkadziesiąt artykułów o tematyce historyczno-wojskowej, bezpieczeństwa międzynarodowego oraz książki: To, co po Tobie mam najdroższego, a co jest nasze. Biografia ppłk. Zbigniewa Kiedacza (2004), nakładem Domu Wydawniczego REBIS w 2010 r. unikatowe dzieło Poznańczycy w wojnie polsko-bolszewickiej 1919 1921 (nagroda Biblioteki Raczyńskich za najlepszą książkę lata 2010) W 2011 r. DW REBIS wydał książkę pt. Kariery oficerów w II Rzeczypospolitej, a tego samego roku Wydawnictwo Naukowe UAM publikację pt. Udział sił zbrojnych USA w konfliktach w Iraku i Afganistanie największych wojnach przełomu XX/XXI wieku (na podstawie źródeł i opracowań amerykańskich).